Znak towarowy to oznaczenie, które pozwala na odróżnienie towarów czy usług danego przedsiębiorcy od towarów lub usług oferowanych przez inne podmioty. Budowanie rozpoznawalności marki, pozycji na rynku, wiąże się z poświęceniem czasu, energii i pieniędzy. Po latach to właśnie wypracowana rozpoznawalność może stać się jednym z największych atutów przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że niezarejestrowany znak towarowy nie podlega ochronie. Dlatego by mieć pewność, że logo czy nazwa firmowa, których używamy, nie zostanie wykorzystane przez innego przedsiębiorcę, należy zgłosić taki znak towarowy do właściwego urzędu ds. własności przemysłowej. Taką funkcję w Polsce pełni Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, znak towarowy może składać się z jakiegokolwiek oznaczenia, które można przedstawić w formie graficznej, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, rysunków, liter, cyfr, kształtu towarów lub ich opakowań, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw.

Nie ma zatem właściwie prawie żadnych ograniczeń w zakresie formy, w której znak towarowy może występować. Wystarczy, że będzie on:

• możliwy do przedstawienia w formie graficznej,
• pozwalał na odróżnianie towarów lub usług od tych oferowanych przez inne podmioty.

Rejestracji mogą zatem podlegać:

• znaki słowne – składające się z liter, cyfr i innych znaków pisanych; można zatem zastrzec nazwę przedsiębiorstwa czy pełen slogan reklamowy,
• znaki graficzne – grafiki, ornamenty, zdjęcia i inne elementy graficzne, niezawierające żadnych wyrazów,
• znaki słowno-graficzne – zawierające zarówno znaki pisane, jak i elementy graficzne,
• znaki trójwymiarowe – składające się z trójwymiarowej bryły; takim znakiem może być opakowanie lub produkt sam w sobie,
• znaki będące kolorem (kolor per se) – kolor, a dokładniej jego odcień musi wyraźnie odróżniać produkty lub usługi oferowane przez danego przedsiębiorcę od innych produktów i usług, dlatego tego typu znaki towarowe rejestrowane są rzadko,
• znaki dźwiękowe – mogą podlegać rejestracji pod warunkiem tego, że da się je przedstawić w postaci graficznej (np. partytury).

Warunkiem objęcia znaku towarowego jest jego rejestracja. Po zarejestrowaniu czas trwania ochrony wynosi 10 lat, z możliwością przedłużenia na kolejne okresy, a cała procedura trwa w Polsce obecnie ok. 6 miesięcy. Działaniem, które warto podjąć przed dokonaniem zgłoszenia znaku towarowego jest badanie jego zdolności rejestrowej.

Badanie zdolności rejestrowej znaku towarowego polega na sprawdzeniu, czy dane oznaczenie w ogóle ma szansę zostać zarejestrowane i uzyskać ochronę prawną. Dzięki niemu dany przedsiębiorca może się dowiedzieć, czy wszczynanie całej procedury ma sens i czy może napotkać jakieś trudności na swojej drodze. Najczęściej taką przeszkodą jest istnienie podobnych i zarejestrowanych już znaków towarowych.

Podczas badania ekspert oceni, czy wybrane oznaczenie może być znakiem towarowym. Sprawdzi też, czy nie zostały już wcześniej zarejestrowane podobne znaki towarowe. Przepis art. 129¹ ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej zawiera katalog przypadków, w których nie udziela się prawa ochronnego. Nie uzyska takiego prawa oznaczenie, które m.in.:

• nie może być znakiem towarowym,
• nie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostało zgłoszone,
• składa się wyłącznie z elementów, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych,
• stanowi kształt towaru, który jest uwarunkowany wyłącznie jego naturą, jest niezbędny do uzyskania efektu technicznego lub zwiększa znacznie wartość towaru,
• jest sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
• zawiera element będący symbolem, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, którego używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową,
• zawiera symbol (herb, flagę, godło) obcego państwa, nazwę, skrót nazwy, bądź symbol (herb, flagę, godło) organizacji międzynarodowej lub przyjęte w obcym państwie urzędowe oznaczenie, stempel kontrolny lub gwarancyjny, jeżeli zakaz taki wynika z umów międzynarodowych, chyba że zgłaszający wykaże się zezwoleniem właściwego organu, które uprawnia go do używania takiego oznaczenia w obrocie,
• ze swojej istoty może wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego towaru.

Specjalista podczas badania zdolności rejestrowej znaku towarowego sprawdzi, czy nie zachodzi żadna z wymienionych w tym katalogu okoliczności i czy posługiwanie się danym znakiem towarowym jest zgodne z prawem. Wystąpienie którejkolwiek z przesłanek z art. 129¹ skutkowałoby odmową rejestracji znaku towarowego.

Przeprowadzenie badania zdolności rejestrowej znaku towarowego nie daje 100‑procentowej pewności, że przyspieszy ono całą procedurę rejestracyjną, a dane oznaczenie zostanie zarejestrowane. Zawsze Urząd Patentowy może zgłosić pewne wątpliwości co do znaku, np. jego zdolności odróżniającej. Co więcej, od 15 kwietnia 2016 r. w Polsce system rejestracji znaków towarowych oparty jest na tzw. procedurze sprzeciwowej. Oznacza to, że po dokonaniu zgłoszenia, właściciele wcześniejszych podobnych znaków mogą się sprzeciwić rejestracji takiego znaku. Na wniesienie sprzeciwu mają 3 miesiące od dnia oficjalnej publikacji ogłoszenia o zgłoszeniu znaku. W obu przypadkach procedura rejestracyjna może ulec znacznemu przedłużeniu, a nawet może nie dojść do zastrzeżenia znaku towarowego. Jednak przeprowadzenie badania znacząco obniża prawdopodobieństwo wystąpienia takich sytuacji, a tym samym zmniejsza ryzyko bezowocnego inwestowania czasu, energii i środków w promocję danej marki w trakcie trwania procedury rejestracyjnej, która w Polsce zajmuje obecnie ok. 6 miesięcy.

Jeżeli w wyniku badania okazałoby się, że mogłyby wystąpić jakieś przeszkody w dokonaniu rejestracji, wówczas ekspert je przeprowadzający pomoże wybrać optymalne rozwiązanie prawne, które pozwoli na ich obejście. Gdyby przedsiębiorca chcący zgłosić taki znak towarowy zrobiłby to od razu, bez przeprowadzenia badania zdolności rejestrowej, wówczas spotkałby się z odmową rejestracji ze strony Urzędu Patentowego. W takim przypadku specjalista podpowie np. w jaki sposób można zmienić dany znak, by nie naruszał on przepisów i praw innych podmiotów. Dzięki takiemu badaniu przedsiębiorca zyskuje wsparcie specjalisty w całej procedurze oraz w dużej mierze zwiększa swoje szanse na skuteczne zastrzeżenie znaku towarowego.

Zastrzeżenie znaku towarowego, czyli jego rejestracja w odpowiednim urzędzie ds. własności przemysłowej pozwala na objęcie go ochroną. Dzięki posiadaniu zarejestrowanego znaku towarowego zyskuje się pewność, że żaden inny podmiot wcześniej go nie zastrzegł. Równocześnie posiada się możliwość zapewnienia skutecznej ochrony przed działaniem konkurencji.

Nie istnieje zbyt wiele ograniczeń co do formy, którą musi posiadać znak towarowy. Wystarczy, że będzie możliwe przedstawienie tego oznaczenia w formie graficznej i równocześnie będzie ono miało charakter odróżniający od innych towarów i usług oferowanych przez inne podmioty na rynku. Należy jednak pamiętać, że ważne jest, by dany znak towarowy nie pozostawał w kolizji z już zarejestrowanym znakiem towarowym. W związku z coraz większą popularnością, a co za tym idzie – ilością zarejestrowanych znaków, takie kolizje pojawiają się coraz częściej. Dlatego przed zgłoszeniem znaku towarowego do Urzędu Patentowego warto jest przeprowadzić badanie jego zdolności rejestrowej w celu zwiększenia swoich szans na zapewnienie ochrony stosowanemu oznaczeniu.